Một số báo cáo khảo sát vừa qua cho biết, trong 52 làng nghề điển hình hiện nay đã có 53,8% số làng nghề có môi trường ô nhiễm nặng, 27% ô nhiễm vừa và có 19,2 ô nhiễm nhẹ. Đối với môi trường nước, các nhóm làng nghề đã gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước. Do các làng nghề cần sử dụng một lượng lớn nước cho quá trình sản xuất và chế biến, đồng thời thải ra một lượng lớn chất hữu cơ cũng như các tạp chất khác nên, nước thải từ  các làng nghề không những có lưu lượng lớn mà còn có nồng độ ô nhiễm khá cao, trong đó chủ yếu là chất hữu cơ và chất rắn lơ lửng. Đáng báo động là thực trạng ô nhiễm nguồn nước tại các làng nghề Việt Nam ngày càng có xu hướng tăng theo thời gian và nghiêm trọng. Đặc biệt, vấn đề môi trường mà các làng nghề đang phải đối mặt không chỉ giới hạn ở trong phạm vi các làng nghề mà còn ảnh hưởng đến người dân ở vùng lân cận.

 

Theo Báo cáo môi trường quốc gia, chất lượng môi trường tại hầu hết các làng nghề đều không đạt tiêu chuẩn khiến người lao động phải tiếp xúc với các nguy cơ gây hại cho sức khỏe, trong đó 95% là từ bụi; 85,9% từ nhiệt và 59,6% từ hóa chất.

 

Kết quả khảo sát 52 làng nghề cho thấy, 46% làng nghề có môi trường bị ô nhiễm nặng ở cả 3 dạng; 27% ô nhiễm vừa và 27% ô nhiễm nhẹ.

 

Ở Việt Nam, rất ít các làng nghề lương thực thực phẩm có hệ thống xử lý nước thải, nước thải được đổ trực tiếp ra hệ thống kênh rạch chung hoặc ra sông gây ra hiện tượng đổi màu đối với dòng sông nhận nước thải, có mùi rất khó chịu.

Nước thải sản xuất cùng với nước thải sinh hoạt và chất thải chăn nuôi được tiêu thoát chung ra mương rãnh quanh làng rồi đổ ra ao hồ, đồng ruộng và sông ngòi gây tác động xấu tới nuôi trồng thủy sản cũng như sản lượng hoa màu.

 

Do nước thải với lưu lượng lớn, các mương rãnh, cống thoát lại không được bảo dưỡng thường xuyên nên có nhiều đoạn mương rãnh vốn làm nhiệm vụ tiêu thoát nước thải và nước mưa bị bồi lắng do hàm lượng chất rắn lơ lửng trong nước thải cao, dòng chảy không lưu thông được đã bốc lên mùi hôi thối nồng nặc. Đó là kết quả của quá trình phân hủy các chất hữu cơ trong nước thải do nước thải lâu ngày, gây ô nhiễm môi trường không khí của làng nghề và có nguy cơ tiềm ẩn gây ra dịch bệnh cho người dân.

 

Mặt khác, nước thải từ hoạt động chăn nuôi không được xử lý dưới bất kỳ một hình thức nào các chất thải và nước thải từ hoạt động chăn nuôi cũng xả thẳng vào hệ thống tiêu thoát nước và các ao hồ nhỏ trong làng gây bồi lắng làm tắc nghẽn dòng chảy và làm ô nhiễm môi trường hệ thống ao hồ nhỏ và khu vực xung quanh. Nước thải không xử lý gây ô nhiễm không chỉ đến nguồn nước mặt mà còn có tác động đến nguồn nước ngầm tại đây. Nguồn nước chủ yếu là nước giếng khoan cũng đang bị nhiễm bẩn do tác động của nước thải ngấm xuống đất ảnh hưởng đến chất lượng nước ngầm.Từ những phân tích trên cho thấy do môi trường sống chịu nhiều tác động như vệ sinh công cộng không tốt, nước thải phân rác ứ đọng tạo điều kiện cho các ổ dịch bệnh phát triển, chuồng trại gia xúc không hợp vệ sinh, gần nhà ở, tăng ruồi, muỗi truyền bệnh.

 

Những con số giật mình

 

Ô nhiễm nguồn nước ở các làng nghề nông thôn Việt Nam là do các hợp chất  vô cơ độc hại như acid, bazo, muối, kim loại nặng… thường thấy ở các làng nghề cơ khí, mạ, đúc, tẩy nhuộm. Đây là những nguồn ô nhiễm cực kỳ nguy hiểm, nhất là tính chất của nước thải dệt nhuộm được xếp vào loại nước thải nguy hiểm nhất trong các loại nước thải, không những gây tác động đến nguồn nước mặt mà còn ảnh hưởng tới nguồn nước ngầm, gây nhiều bệnh hiểm nghèo cho các người dân lân cận. Bên cạnh đó, các chất màu, xơ sợi... thường thấy ở các làng nghề dệt, tẩy nhuộm, sơn mài, ươm tơ... đã làm cho nước chuyển màu, tăng hàm lượng chất hữu cơ trong nước, gây mùi khó chịu, giảm lượng oxy hòa tan trong nước, ảnh hưởng tới môi trường sống của các loài động thực vật thuỷ sinh, ô nhiễm nguồn nước sinh hoạt của nhân dân.

 

Đơn cử như: Làng nghề Vân Chàng ở Nam Định có 14 bể mạ, hàng ngày thải trực tiếp ra sông Vân Chàng 40-50m3 nước thải chưa được xử lý, chứa nhiều hóa chất độc hại nguy hiểm như HCL, NaOH, Cr hay HCN… Kết quả phân tích nước thải cho thấy hàm lượng Cr6+ vượt 1,8 lần, Cu2+ vượt 1,7 lần, BOD và COD vượt TCCP 3- 4 lần, Niken vượt 8 lần, đặc biệt hàm lượng CN- trong nước thải vượt 65- 117 lần...